Certamina: Over ons

Doelstelling

De Vlaamse Olympiade Latijn en Grieks wil in de eerste plaats een stimulans zijn voor het onderwijs van de klassieke talen in Vlaanderen en een extra kans om de leerlingen te confronteren met de complexe problematiek van het vertalen.

In tweede instantie dient de individuele wedstrijd Latijn als selectieproef voor de Vlaamse vertegenwoordiging op de internationale Latijnolympiade in Arpino en de individuele wedstrijd Grieks als selectieproef voor deelname aan het Certamen Augusteum Taurinense in Turijn (in 2014 en 2015) en het Certamen Viterbiense in Viterbo (in 2016). In dat licht zijn we heel trots op de schitterende resultaten die de Vlaamse afvaardiging herhaaldelijk behaalde in Arpino, Turijn en Viterbo.

Vlaamse Olympiade Latijn en Grieks 30 jaar – Korte historiek

Het ontstaan van een idee

Het plan om een olympiade voor klassieke talen op te richten is ontstaan in 1992. Alles begon met een vraag van Chantal Janssens, inspecteur klassieke talen, aan Peter Michielsens, inspecteur-generaal secundair onderwijs, om met leerlingen van enkele secundaire scholen deel te nemen aan het Certamen Ciceronianum Arpinas. Dit is een jaarlijkse internationale vertaal- en commentaarwedstrijd van een tekst van Cicero voor leerlingen van het secundair onderwijs en gaat door in Arpino, in de provincie Frosinone (Lazio, Italië). Arpino is de geboorteplaats van Cicero. De vraag zette een en ander in beweging. Waarom niet overwegen van een ‘objectief selectiemechanisme’ in het leven te roepen en terzelfder tijd het onderricht van de klassieke talen in Vlaanderen een impuls te geven? Het idee was geboren.

Een idee neemt vorm aan

Op 8 december 1992 werd op het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs, het startsein gegeven. Zaten rond de tafel: vertegenwoordigers van de onderwijsinspectie, de universiteiten en de onderwijskoepels. Peter Michielsens zat de werkgroep voor, die kort daarna ook nog met een vertegenwoordiger van het Nederlands Klassiek Verbond werd uitgebreid. Op het einde van het schooljaar 1992-93 stond de Vlaamse Latijn-Olympiade in de steigers. In 1993-94 (werkjaar 1) wordt het ‘Arpinocomité’ opgericht en krijgen twee initiatieven vorm: (1) de organisatie van een klassikale vertaalwedstrijd waarbij leerlingen van het 1ste leerjaar van de 3de graad, onder begeleiding van hun klassenleraar, een tekstfragment uit het werk van Vergilius vertalen, en (2) de organisatie van een individuele Vlaamse selectieproef voor het Certamen Ciceronianum Arpinas anno 1994. Deze proef gaat door op 23 februari 1994 in de vijf provinciehoofdplaatsen in Vlaanderen. Beide wedstrijden bestaan nog altijd.

De vorm breidt uit

In 1996-97 (werkjaar 4) neemt het Arpinocomité een nieuw initiatief. Op vraag van leraren wordt de klassikale Platowedstrijd ingevoerd. Op die manier krijgt de Vlaamse Latijn-Olympiade ook een Griekse tegenhanger. De klassikale wedstrijd Grieks bestaat vandaag nog altijd, maar heeft in de loop van de jaren wijzigingen ondergaan. In 2004-05 (werkjaar 12) wordt Plato voor Sophocles ingeruild en in 2015-16 (werkjaar 23) wordt Sophocles op zijn beurt door Homerus vervangen.

In 2000-2001 (werkjaar 8) wordt een tweede Griekse wedstrijd aan het palet toegevoegd: de zogenaamde Pythiawedstrijd, ingericht door The European Cultural Centre of Delphi. Vanaf 2005 ging de wedstrijd uit van het Griekse ministerie van nationale opvoeding en religieuze zaken en heette dan officieel Annual European Student Competition. Exploring the Ancient Greek Language and Culture. De wedstrijd was een Europese vertaal- en commentaarwedstrijd. Het Vlaamse Pythiacomité dat met het oog op deelname was opgericht en bestond uit vertegenwoordigers van de Vlaamse universiteiten, verzorgde de contacten met Griekenland, het Arpinocomité nam de organisatie op zich. Aan dat project kwam echter in 2010 een bruusk einde door het uitbreken van de financiële crisis in Griekenland. Het Arpinocomité bleef echter niet toekijken en besliste in eigen beheer een individuele vertaalwedstrijd Grieks rond Plato in te richten. Dat gebeurde voor het eerst in 2011-12 (werkjaar 19). Ook die wedstrijd gaat tot op vandaag door.

Hoe ziet het er momenteel uit?

De Vlaamse Olympiade Latijn en Grieks bestaat dus uit vier vertaalwedstrijden, twee klassikale (Vergilius – Homerus) en twee individuele (Cicero – Plato). Aan de wedstrijden zijn prijzen verbonden die op de jaarlijkse proclamatie in mei aan een van de Vlaamse universiteiten tijdens een academische zitting worden uitgereikt. De best geplaatste laureaten van de twee individuele wedstrijden worden bovendien uitgenodigd om deel te nemen aan een internationale wedstrijd.

De Cicero-laureaten begeven zich in de maand mei naar Arpino (Italië) waar ze zich meten in het vertalen van een tekstfragment uit het oeuvre van Cicero met honderden jongeren uit een 20-tal Europese landen. Ook leerlingen uit het Franstalig landsgedeelte nemen deel aan het Certamen Ciceronianum Arpinas. Zij vormen samen met de Vlamingen één groep. We zijn trots te mogen vermelden dat over de jaren heen een twintigtal Vlaamse Arpinaten een prijs of een eervolle vermelding hebben behaald. De hoogste prijs was een derde podiumplaats.

De laureaten van de Plato-wedstrijd echter hebben moeten wachten tot 2013-14 (werkjaar 21) om te participeren aan een internationale wedstrijd. Gedurende twee jaar op rij is gekozen voor deelname aan het Certamen Augusteum Taurinense in Torino (Italië); vanaf 2015-16 hebben telkens de drie laureaten deelgenomen aan het Certamen Viterbiense della Tuscia in Viterbo (Italië). Telkens bestond de wedstrijd uit de vertaling van een tekst van een Griekse auteur en het schrijven van een commentaar, zoals in Arpino. Er is één groot verschil: de keuze van de Griekse auteur verschilt van jaar tot jaar, wat telkens een bijzondere voorbereiding vraagt. En ook hier hebben in die vijf jaar drie leerlingen een eervolle vermelding in de wacht gesleept.

Bij wijze van beloning voor hun puike prestatie staat voor de laureaten telkens een kort bezoek aan Rome op het reisprogramma. Sinds 2010-11 (werkjaar 18) wordt de ‘Belgische delegatie’ van de Arpinaten plechtig ontvangen op de residentie van de ambassadeur van België in Rome. Een indrukwekkende afsluiter van de buitenlandse reis vanop het terras van de residentie met zicht op het Forum Romanum.
De coronapandemie heeft ook op de Vlaamse Olympiade Latijn en Grieks impact gehad: het bleek onmogelijk om de wedstrijden te organiseren op de klassieke manier. Als alternatief werd in 2021 een online versie aangeboden, met behoorlijk succes, maar toch miste iedereen de ware, oorspronkelijke spirit van de wedstrijden.

Ook de jaarlijkse plechtige proclamatie kon in 2020 en 2021 niet op de normale manier plaatsvinden maar onder het motto ‘de proclamatie komt naar u toe’ brachten de leden van het uitvoerend comité de behaalde prijzen naar de school van de laureaten: een initiatief dat op veel enthousiasme en bijval kon rekenen.

In 2020 besliste de organisatie van het Certamen Ciceronianum Arpinas om in dat jaar geen internationale wedstrijd te organiseren. In 2021 en 2022 kwam er een online wedstrijd, waarbij de leerlingen gedurende één week een cursus over Cicero moesten volgen om dan over de nieuwverworven kennis een verhandeling te schrijven. Helaas bleek die opdracht voor onze laureaten te hoog gegrepen. Gelukkig keert de wedstrijd in Arpino vanaf 2023 terug naar de oude formule van een wedstrijd ‘in presenza’. Helaas is de wedstrijd Grieks in Viterbo door de coronapandemie volledig van het toneel verdwenen en is er dus een lacune in het internationale aanbod voor Grieks.

Om de laureaten van de Cicero- en Platowedstrijd in de coronajaren een waardige beloning te schenken, kregen ze als alternatief voor de internationale wedstrijd een citytrip Rome aangeboden.

Een evolutie van 30 jaar

In de loop van 30 jaar heeft de olympiade een hele evolutie doorgemaakt: van Vlaamse Latijn-Olympiade naar Vlaamse Olympiade Latijn en Grieks, van Arpinocomité naar Certaminacomité (in 2012-13, werkjaar 20), van feitelijke vereniging naar vzw (in 2013-14, werkjaar 21), van twee naar vier vertaalwedstrijden. Vermelden we verder de ontwikkeling van een website (www.certamina.be) en een facebookpagina, de online inschrijvingen, het verspreiden van affiches, het toekennen van een ’olympiadeschoolplaatje’ als beloning voor trouwe deelname aan de wedstrijden. Er werd ook volop ingezet op de aanpassing en herwerking van de selectiecriteria om de vertalingen van de leerlingen nog accurater te beoordelen.

Maar al is heel veel veranderd, toch is de essentie gebleven. De hoofddoelstelling die de stichters voor ogen hadden, blijft onverminderd gelden: door de organisatie van individuele én klassikale wedstrijden Latijn en Grieks het onderwijs van de klassieke talen in Vlaanderen ondersteunen en stimuleren. Het organiseren van de ‘pedagogische’ klassikale wedstrijden is uniek in het landschap van de Vlaamse olympiades.

Onze Vlaamse Olympiade Latijn en Grieks kan steunen op de gratuite inzet van vele mensen: de leden van het Certaminacomité, de juryleden, de collega’s-classici van de honderden deelnemende scholen. Maar geen organisatie zonder de middelen van de Vlaamse overheid en van sponsors. Het budget van de olympiade wordt voornamelijk gestijfd door het Ministerie van Onderwijs (reiskosten internationale wedstrijden) en door het ministerie van economie, wetenschap en innovatie. De Vlaamse Olympiade Latijn en Grieks maakt deel uit van de olympiades die met de Vlaamse Gemeenschap een convenant hebben afgesloten en zodoende kunnen rekenen op werkingsmiddelen. De olympiade krijgt ook de steun van enkele trouwe sponsors. Hun namen zijn in de proclamatiemap vermeld. Voor allen past één woord: dank.

Felix Claus
Met dank aan de leden van het Certaminacomité

Leden

Certaminacomité

Doelstelling

Vlaamse Olympiade Latijn en Grieks 30 jaar – Korte historiek

Het ontstaan van een idee

Een idee neemt vorm aan

De vorm breidt uit

Hoe ziet het er momenteel uit?

Een evolutie van 30 jaar

Leden

Voorzitter

GO!

Katholiek Onderwijs Vlaanderen

KUL

UGent

UA

Nederlands Klassiek Verbond Antwerpen

Onderwijsinspectie

Secretaris

Penningmeester